Kan je iets vertellen over DEATH, de voorstelling die Dwayne Toemere en jij maken voor Likeminds bedankt?
Dwayne en ik hebben nagedacht over hoe het zou zijn als de dood een persoon was, en hoe het is als de dood dan bij je in de woonkamer staat. Welke emoties gaan er dan allemaal door je heen? Volgens mij zou iedereen dan toch hopen – als de dood in je huis staat – dat het verkeerd verbonden is, zeg maar. Dat spelen we ook. Het is een heel fysiek stuk. De een speelt de dood, de ander hoopt dat de dood niet voor hem komt.

Ik denk dat we dat allemaal zouden hopen op dat moment. We worden ons hele leven wel geconfronteerd met de dood, maar altijd in de veronderstelling dat het niet voor ons is. Mensen zeggen wel eens: “hij of zij is te vroeg gegaan”, maar dat bestaat natuurlijk niet. Hoe tragisch het ook is. Iedereen kan elk moment gaan.

Is dat ook waar de inspiratie vandaan is gekomen? Misschien een angst om zelf zomaar opeens te gaan?
Dwayne en ik zijn allebei niet echt op die manier bezig met de dood, maar die angst dat de dood te vroeg komt, lijkt heel algemeen. Er is een soort ontkenning wat betreft de dood, terwijl er geen ontkenning is over het leven. Het is eigenlijk uit verhouding. In de westerse cultuur gaan we ook wel krampachtig om met de dood…

Er was ook nog even sprake van dat de dood met een clownsneus op zou komen, maar dat heeft het toch niet gehaald. Dat was iets te veel van het goede. Pushing the envelope. Een clownsneus. Really? Daar gaan die 5 sterren. Terug in de pocket. “Geniaal, op de neus na”.

Eerder maakte jij voor Likeminds Katten kijken. Een fysieke voorstelling, zonder tekst. Is DEATH vergelijkbaar qua vorm?
Net als bij Katten Kijken hebben onszelf de uitdaging gesteld om dit in drie dagen te maken. Dat betekent dat je je sowieso geen Shakespeariaanse dingen kan veroorloven. Het zou ook moeilijk zijn om in drie dagen iets heel psychologisch, zwaarmoedigs te maken. Ik denk dat we iets lichts hebben gemaakt, ook al verondersteld het thema dat het zwaar is.

En het is weer net zo fysiek? Is dat ook wat jij het liefste maakt?
Ik heb veel ontzag voor mimers. Jaloezie is heel negatief, maar ik benijd ze wel. Taal is ook overrated eigenlijk. Teksttheater… het is interessant maar ik denk dat we in het theater de helft minder kunnen zeggen en meer kunnen spelen. Mimers doen dat heel goed. Een ander westers ding is dat we altijd veel beroep doen op onze hersenen, op ratio. Dingen moeten intellectueel zijn en slim en knap en literair. Maar ik denk dat heel veel mensen daar geen boodschap aan hebben, niet zo’n leven leiden. Een verhaal vertellen dat meer over lichamen of handelingen gaat, dat is veel universeler en laagdrempeliger. Dit stuk kunnen we in elk land spelen.

Zijn er momenten geweest waarop het lastig was om iets fysiek uit te drukken? De dood is toch iets anders dan een kat wat dat betreft.
Ja, het heeft nu inderdaad meer te maken met psychologie. Een rouwproces bestaat uit verschillende fases en die hebben we meegenomen en vertaald in beeld. Taal staat verder niet echt in de weg. We hadden de zinnen – en ik quote nu: “fuck you, fuck you, fuck you” maar dat werd toch iets te concreet bevonden. We hebben de tekst nu geminimaliseerd tot de zin: “no, no, no”.

Kan je iets vertellen over het maakproces?
We hadden allebei een lijstje met scènes die we associëren met het thema. Dan proberen we van al die scenes iets te maken, zonder er te veel over te oordelen. Binnen een maakproces van drie dagen heb je niet de luxe om er heel lang over na te denken. En vallen er onderweg dingen af en eindig je met de beste scènes.

Dwayne is een steengoede mimer. Ik ben dat gewoon niet. Dat betekent dat ik voorafgaand  2000 scenes had bedacht maar dat als ik ze ging proberen, bleek dat ik er maar 5 echt kan. Dwayne hoef je maar een halve scene te geven en hij maakt het geniaal.

Als je er zo over vertelt, klinkt het best grappig. Klopt dat?
Niet per se. Ik verbaas me erover dat we in 20 minuten iets kunnen spelen over bijna alle fases die je doormaakt in een rouwproces. Het verbaast me dat we die boog in 20 minuten kunnen maken én dat het je raakt. We beginnen luchtig en grappig – omdat het leven ook luchtig is en grappig kan zijn. Maar wanneer de dood in je huiskamer staat is het natuurlijk niet meer zo grappig. Toen ik de voorstelling terugkeek – we hadden het opgenomen – was ik zelf geraakt. En dat heb ik niet heel vaak. Het zou tof zijn als we een lach en een traan teweeg kunnen brengen.

Wil je trouwens nog een quote waarom de mensen naar de voorstellingen moeten gaan?

Komt ‘ie: “mensen moeten naar DEATH komen kijken want ik verzeker ze dat ze …, dat ze het aandoenlijk vinden, nouja… lastig… ik denk dat ze genoeg… een luchtige manier om over iets tragisch te praten. En na de voorstelling… Tja… Naja dat was het.”

Super. Dankjewel.

José Montoya begon met jongerentheater tijdens zijn studie grafische vormgeving. Na jarenlang gespeeld te hebben in het professionele circuit, studeerde hij in 2010 af als docerend maker aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU).
Hij speelde o.a. bij MaasTD, Bonte Hond, Likeminds, Het Toneel speelt en bij Urban Myth in de voorstelling Martin Luther die in een gouden krekel won voor beste de jeugdvoorstelling van 2019

Dwayne Toemere’s passie voor theater begon in 2004 toen Dwayne aangenomen werd bij jongerentheatergezelschap DOX (wijzijndox.nl) in Utrecht.
Nadat hij zijn studie psychologie aan de Universiteit van Amsterdam in 2006 afrondde begon Dwayne in 2007 aan de Academie voor Theater en Dans (AHK, Amsterdam). In 2011 studeerde hij daar af aan de mimeopleiding.
Hij speelde o.a. bij Maas Theater en Dans, Bonte Hond, Schweigman&, Boogaerdt/Van der Schoot en Golden Palace.
Naast zijn werk als acteur en theatermaker werkt hij ook als trainer en coach voor verschillende bedrijven en organisaties. Sinds september 2012 geeft hij als vaste docent les op de Academie voor Theater en Dans.